Deneyimle Kazanılan Bilgiyi Büyük Bir Toplulukla Paylaşma (35-70 dakika)

Neler yapılabilir? Alanın tecrübeye sahip bir grup insan hızlıca anlayışı geliştirebilir, yaratıcılığı ateşleyebilir ve büyük bir topluluğun üyeleri arasında yeni pratiklerin benimsenmesini kolaylaştırabilir. Balık fanusu seanslarında katılımcılardan oluşan büyük çember ile çevrelenmiş bir iç çemberde küçük grup insan bulunur. İç grup, dış gruptaki kişilerin ilgi alanına giren bir zorluk karşısında somut gelişme göstermiş kişilerden oluşur. Balık fanusu tasarımı, iç dairedeki insanların birbirleriyle konuşma halindeyken deneyimlerini paylaşarak neler yaptıklarını anlatmalarını kolaylaştırır. Resmi olmayan duruş, iki grup insan arasındaki direkt iletişimin önündeki bariyerleri ortadan kaldırır ve soruların ve cevapların öne ve arkaya gidip gelmesini kolaylaştırır. Bu, insanların endişelerine karşı cevapları keşfederek birbirlerinden öğrenmeleri için en uygun koşulları yaratır. Başka birinin pratiklerinden etkilenmeyi durduramazsınız!

Beş Yapısal Element

1.Daveti Yapılandırma

• Balık fanusundaki kişilerden – iyi, kötü, çirkin- deneyimlerini resmi olmayan, somut ve açık bir şekilde anlatmaları isteyin. Bunu, sanki orada izleyiciler yokmuş, küçük bir gölün etrafında ya da havalimanına giden bir arabada birbirleriyle konuşma halindeymiş gibi yapmalarını isteyin. Sıkı bir şekilde, izleyicilere anlatmamalarını rica edin.
• Balık fanusunun dışındaki kişileri, dinlemeye, sözlü olmayan değişiklikleri gözlemlemeye ve küçük grupları içinde sorular oluşturmaya davet edin.

2. Alan Nasıl Düzenleniyor ve İhtiyaç Duyulan Materyaller

• Odanın ortasında iç çember için 3-7 arası sandalye.
• Eğer büyük grup 30-40 kişiden büyükse iç çemberdeki kişiler için mikrofon.
• Mümkünse dış çemberdeki kişilerin etkileşimleri daha iyi görebilmesi için bar tabureleri kullanılabilir.
• Dış çember için ne kadar sandalye gerekliyse, 3-4 sandalyelik gruplar halinde.
• Büyük gruplarda dış çemberdekilerin kullanımı için fazladan mikrofon bulundurun.

3. Katılım Nasıl Dağıtılıyor

• İç çemberdeki herkes eşit katılım şansına sahiptir.
• Dış çemberdeki herkes eşit soru sorma şansına sahiptir.

4. Gruplar Nasıl Oluşturuluyor

• 3-7 kişi arasında bir iç çember.
• 3-4 kişilik gruplardan oluşan bir dış çember.
• Bilgi almak için 1-2-4-Herkes.

5. Adımların Sıralanması ve Zaman

• Balık fanusu kurulumunu ve adımları açıklama. 2 dakika.
• İç çember konuşması kendi kendine sonlana kadar devam eder. 10-25 dakika.
• Dış çemberdeki uygu gruplar gözlemde bulunur ve soru sorar. 4 dakika.
• İç çembere sorulan sorular cevaplanır ve sorular cevaplanana kadar iç ve dış çemberdeki etkileşim gerektiği kadar devam eder. 10-25 dakika.
• N3 (Ne, Yani Ne, Şimdi Ne?) kullanarak özetleme ve “Şimdi neler mümkün görünüyor?” diye sorma. 10-15 dakika.

NEDEN? Amaçlar

• Saha deneyimlerine inme ve herkesin aynı anda anlaması için tüm soruların ve cevapların masaya yatırılması.
• Yeni fikirlerin ortaya çıkabileceği bir ortam oluşturma.
• Her katılımcının hayal gücünün ve deneyimlerinin ortaya çıkabileceği bir alan oluşturma.
• Dinleme, hikâye anlatıcılığı, örüntü bulma, sorgulama ve gözlemleme yeteneklerini geliştirme.
• Saha deneyimine sahip yenilikçileri ve fikirleri erkenden benimseyenleri kutlama.

İpuçları ve Tuzaklar

• İç çember içinde bulunacak kişileri direkt olarak deneyimi olan kişileri seçin (unvana bakmadan).
• Balık fanusunda olacak kişileri başarı için birlikte çalışması gereken rollerin, fonksiyonların temsilcilerinden seçin.
• İç çemberdeki kişileri fikirlerden ziyade somut, çok net örnekler paylaşmaları için cesaretlendirin.
• İç çemberdeki kişilerin bir arabada ya da barda oturduklarını ve birbirleriyle hikâyeler paylaşıp ve sohbet ettiklerini hayal etmelerini önerin.
• Hem başarı hem de başarısızlıklarını (iyi, kötü, çirkin) paylaşmaları için herkesi cesaretlendirin.
• “Nutuk çekmeme” ve “birbirleri arasında ya da dış çemberdeki kişilerle konuşmama” kurallarını uygulayın!
• “Balık” tekrar konuşmaya başlamadan önce dış çemberden TÜM soruları toplayın.
• Soru örüntülerini temel alarak “balığa” hangi soruyu cevaplamak istediğine dair seçim hakkı verin.
• Eğlenin ve canlandırmalı hikaye anlatımını teşvik edin.

Tekrarlar ve Varyasyonlar

• Dış çemberden katılmak isteyebilecek tecrübeli biri için iç çemberde boş bir sandalye bırakın.
• Dış çemberde bulunan kişiler, “iç çemberdeki balıkların” konuşmalarıyla açılan konuları kendi gruplarının “tümüyle” ya da “eşler” halinde konuşarak paylaşır.

Kullanıcı Deneyimi Balık Fanusu yapısını Doğaçlama Prototipleme, 25/10 Kalabalık Kaynak, Ekodöngüsü Planlama, Kolay Etnografya ve Yer Değiştir & Paylaş ile karıştırabilir ya da dizi haline getirebilirsiniz.

Örnekler

• Afganistan’dan dönen memurlar, onların yerine gidecek kişilere sahadaki bilgiyi aktarmaları için. (Bakınız: “Transforming After-Action Reviews in the Army”, Bölüm Üç: Sahadan Hikâyeler)
• Özgürleştiren Yapılar atölyesi boyunca birkaç deneyimli uygulayıcı yeni kullanıcıların nasıl başlanabileceğine ve pratik sonuçlar elde edilebileceğine dair anlayışını derinleştirmek için hikâyeler paylaşması için.
• Doktorların toplantısı boyunca uzmanlardan oluşan iç çember birincil müdahale doktorlarının ortasında zorlu bir senaryoyu tartışması, uzman ve birincil müdahale bakış açılarından senaryoyu tartışılmasını ateşlemek için.
• Pilot bir satış grubu, satış ekibinin kalanıyla elde tutulabilen raporlama aracıyla ilgili deneyimlerini paylaşır. Kullanıcı Deneyimi Balık Fanusu, yeniliği benimsemek için gerekli olan her şeyi bildikleri konusunda herkesin rahat hissetmesine yardım etti.
• Kamu sektöründeki bir organizasyon canlandırıcı servislerin saklı ceplerinin ötesine ulaşmaya çalışıyor.
• Üst yönetim takımının üyeleri, toplantılarını dış çemberde orta yönetimden kişilerin olduğu balık fanusu içinde yaptı. 

Atıf: Özgürleştiren Yapı, Henri Lipmanowicz ve Keith McCandless tarafından geliştirilmiştir ve yıllar içinde kendimizi bulduğumuz birçok farklı balık fanusundan esinlenilmiştir.

Yardımcı Malzeme

Aşağıda Kullanıcı Deneyimi Balık Fanusu tanıtılırken kullanılan sunum bulunmaktadır.

Özgürleştiren Yapılar’ın tamamına buradan erişebilirsin.